Otizm nedir?

OTİZM KILAVUZU

1.      OTİZM NEDİR?

2.      OTİZMLİ ÇOCUKLA YAŞAMAK

3.       OTİZMLİ ÖĞRENCİM

BEN OTİZMLİ MİYİM?

1.      OTİZM NEDİR?

Otizm, sosyal etkileşimde bozukluk, dil, konuşma ve sözel olmayan iletişimde gerilik ile birlikte tekrarlayıcı ve stereo tipik hareketler ile karakterize MSS ’nin gelişimsel bir bozukluğudur.^1-4 Otizm, kronik bir bozukluktur, yaşam boyu sürer, yaşla ve olgunlaşma ile semptomların görünüm ve şiddetinde değişiklik görülür.

Otizm genelde üç yaşından önce başlayan ömür boyu süren beynin sinir sisteminin yapısındaki ya da işlevlerdeki farklılıklarından kaynaklandığı kabul edilen, sosyal etkileşime, algılamamaya ve iletişime zarar veren, sınırlı ve tekrarlanan davranışlara yol açan, nörolojik ve karmaşık bir gelişimsel bozukluktur. Otizm beynin birçok kısmını etkiler, ama bu etkinin nasıl geliştiği çok iyi anlaşılamamıştır. Otizm farklı ırklardan, etnik ve sosyal gruplardan çocukları dünya genelinde etkiler. Ailenin geliri, eğitim düzeyi, yaşam biçimi otizmin görünümünü etkilemez.[1]

2.      OTİZMİN BELİRTİLERİ

	Diğer çocuklarla ilişki kurmakta zorluk
	Her şeyin aynı olmasını istemek, rutin yaşama bağlılık, değişikliklere aşırı tepki vermek
	Uygunsuz ve sebepsiz gülmek ve ağlamak
	Aşırı hareketlilik ya da aşırı hareketsizlik
	Tehlikeye karşı duyarsızlık
	Göz temasının çok az ya da hiç olmaması
	Sürekli aynı oyunları oynamak
	Motor hareket gelişiminde düzensizlik (Topa vuramaz ama küpleri üst üste koyabilir.)
	Acıya karşı duyarsızlık
	Ekolali (Cevap vermek yerine, kendisine söylenenleri aynen tekrar etmek)
	Yalnız kalmayı tercih etmek
	İhtiyaçlarını belirtmekte zorlanmak, konuşma yerine hareketlerle ihtiyaçlarını belirtmeye çalışmak
	Temastan, kucağa alınmaktan ya da sevilmekten hoşlanmamak
	Objeleri kendi etrafında çevirmek
	Seslere karşı aşırı duyarlılık ya da aşırı duyarsızlık
	Normal öğrenme metotlarına karşı duyarsızlık
	Objelere gereksiz yere bağlanmak
	Bir sebep olmadan strese girmek, üzüntü duymak

Diğer belirtiler;

1.      Göz kontağı kısıtlıdır ya da yoktur

2.      Çevreye ilgisizdirler

3.      Adına tepki vermezler

4.      Aşırı hareketli ya da hareketsiz olabilirler

5.      Bazıları fiziksel temasa (öpülme, sarılma vs.) izin vermez ya da hoşlanmaz

6.      Çoğunlukla insanları değil cansız varlıkları tercih ederler

7.      Sosyal ve duygusal açıdan kendilerini izole ederler

8.      İşaret etmezler, ihtiyaçlarını yetişkinin elini kullanarak ifade ederler

9.      Taklit becerisi yoktur ya da sınırlıdır

10.  Konuşma birçoğunda gelişmemiştir

11.  Konuşma gelişse bile bunu iletişim aracı olarak kullanmazlar

12.  Ekolaliktirler, söylenenleri papağan gibi tekrarlarlar

13.  Zamirleri ters kullanırlar

14.  Uygun olmayan vurgulamalar, kalıp cümlelerle konuşurlar

15.  Mekanik ve tek düze ses tonu kullanırlar

16.  Uygunsuz gülme ve kıkırdamalar vardır

17.  Düzen takıntıları vardır

18.  Nesne takıntıları vardır. Objelere gereksiz yere bağlanma… (pipet, şişe, araba… vs)

19.  Rutinlerindeki değişikliklere tepkilidirler

20.  Tekrarlayan davranışları (stereotipiler) vardır (nesneleri çevirme, el çırpma, kanat çırpma, zıplama, kendi etrafında dönme, parmak ucunda yürüme…)

21.  Oyuncaklarla gerektiği gibi oynamazlar (arabaları dizerler, topu çevirirler…)

22.  Hayali oyun oynamazlar

23.  Sürekli aynı oyunları oynamayı tercih ederler

24.  Bazıları çok inatçıdır

25.  Bazıları ses, acı, koku, ışık ve dokunuşa aşırı hassastırlar

26.  Bazıları soğuk, sıcak, acıya duyarsız olabilir

27.  Bazıları tehlikeye karşı duyarsız olabilir

28.  Yemek yeme bozuklukları vardır

29.  Bazıları kendine, çevresindekilere ve eşyalara zarar verebilir

30.  Beklemeye ya da isteklerini ertelemeye pek tahammüllü değillerdir.

3.      OTİZMİN TANI ÖLÇÜTLERİ

Otistik bozukluk, kendini üç alanda açığa çıkaran bir gelişimsel bozukluk olarak göstermektedir. Bu alanlar, iletişim, sosyal etkileşim ve davranış alanlarıdır. Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) tarafından belirlenen tanılama ölçütlerinden iletişim alanında en az 2 ve sosyal etkileşim ve davranış alanlarında da en az 1 olmak üzere toplamda en az 6 ölçütü karşılayan vakaların otizm olarak adlandırılması öngörülmektedir (DSM-IV).

A. Sosyal Alanda Güçlük

1. Başkalarıyla gözteması kurmakta zorlanmak

2. Arkadaşlık ilişkileri geliştirememek

3. Pek çok  şeyibaşkalarıyla birlikte değil de kendi başına yapmayı yeğlemek

4. Çevredeki kişilerin yaptıklarıyla ilgilenmemek; onlar kendisiyle ilgilendiğinde ise kayıtsız kalmak

B. İletişim Zorlukları

1. Dil ve  konuşma gelişiminde akranlarının gerisinde olmak ya da hiç konuşmamak

2. Başkalarıyla sohbet başlatmada ve sürdürmede zorlanmak

3. Bazı sözleri tekrar tekrar ve ilişkisiz zamanlarda söylemek

4. Çevresinde bulunan aynı yaşlardaki çocukların oynadığı oyunlara ilgi göstermemek

C. İlgi ve Davranış Takıntıları

1. Bazı sıra dışı konulara karşı aşırı ilgi duymak; örneğin, asansörlerin nasıl çalıştığı

2. Günlük yaşamdaki düzen değişikliklerine katlanamamak; örneğin, eşyaların yerinin değişmesi

3. Sıra dışı beden hareketleri yapmak; örneğin, sallanmak ya da çırpınmak

4. Bazı nesnelerle sıra dışı hareketler yapmak; örneğin, nesneleri döndürmek ya da sıraya dizmek.

Şekil 1 İlgi Otistik Çocukları Koruma Derneği Tarafından Hazırlanmıştır

Şekil 1 İlgi Otistik Çocukları Koruma Derneği Tarafından Hazırlanmıştır

4.      OTİZMİN YAYGINLIĞI

Ülkemiz şartlarında vaka kayıt sistemlerinin yetersiz olmasından dolayı ülkemize özgü net bir yanıt vermek olası değildir. Bunun yanında diğer ülkelerde görülme sıklığının 1/150 olduğundan bahsedilmektedir. COİNCUL OF EXCEPTİONAL CHILDREN ’ın (sıra dışı çocuklar konseyi ) da kendi bültenlerinde belirttiği gibi 2009 yılı sonunda tamamlanan iki çalışmada bu rakam %1’e kadar yükselmiştir. Bunun en önemli nedenlerinden biri tanı ölçütlerinin çok geniş olmasıdır. Ayrıca otizmin erkekler arasında görülme olasılığının kızlarda görülme olasılığından  3-4 kat daha yüksek olmasıdır.

5.      OTİZMİN NEDENLERİ

a)      Buzdolabı anneler

b)      Aşılar

c)      Kurşun zehirlenmesi

d)      Tarım ilaçları

e)      Beyin zedelenmesi

f)       Genetik

Ancak bu nedenlerden hiç biri bilimsel olarak kanıtlanmamıştır. Çok sayıdaki değişkenin otizmin üzerindeki etkilerinden bahsedilmektedir. Çoklu genetik unsurlarının veya çevresel etkenlerin otizm vakasına neden olduğu düşünülmektedir. Son yıllarda araştırmalar genetik problemler üzerine yoğunlaşmaktadır. Kötü annelerin neden olduğu düşüncesi yapılan araştırmalarla değişmiştir.

6.      OTİZME EŞLİK EDEN DİĞER DURUMLAR

Otizm, birçok hastalıkla ilişkilidir. Ancak henüz herhangi birinin otizmi ortaya çıkaran temel bir hastalık olduğu kanıtlanmamıştır. Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri otistik bozukluğun en ağırdan en hafife giden çok farklı şiddette biçimlerinin varlığıdır. Çok ağır biçimlerinde epilepsi, saldırganlık, uyku sorunları gibi ek sorunlar daha sıktır. Bu olgularda sıklıkla otizme eşlik eden ve neden olan başka hastalıklar vardır.

1-Zekâ Geriliği
Zeka özürlü bazı çocuklar tüm kriterleri karşılamamakla birlikte, otistik özellikler gösterebilirler. Aynı zamanda, otistik çocukların birçoğu zekâ geriliği görülmektedir. Otizmin ağırlığı zekâ düzeyi, çocuğun konuşma yeterliliği ve zihinsel yetilerindeki bilişsel esneklikle; yani öğrendiklerini genelleyebilme yetisi ile ilgilidir. Otistik çocukların %70-90′ı mentalretarde olup tüm hastaların %50′sinde zekâ seviyesi 50′nin altındadır. Ağır otistiklerde tüm belirtiler olanca şiddetiyle görülürken, hafif otistikler zamanla konuşabilirler, göz teması kurarlar ve normal eğitim alabilirler.

2- Dikkat Bozuklukları
- Sıkıcı bir faaliyeti uzun süre sürdürebilirler.
- Aynı videoyu defalarca izleyebilirler.
- Kısa dikkat süresi ve aşın hareketlilikleri vardır.
- Normal faaliyetten çabuk sıkılır; bir etkinlikten bir diğerine atlarlar.
- Ortak dikkat yoktur. (Bundan kasıt: çocuğun bir başka kişi ile bir nesneye ya da bir faaliyete odaklanamaması)

3- Epilepsi
Otizmin seyrine ait diğer ilginç bir durum da otistik regresyondur. Otizm tanısı alan çocukların en az 1/3′ünde otistik regresyon görülür. Otistik gerileme bazen epilepsi nöbetleriyle ilişkilidir. Otistiklerin %30′unda epileptik nöbetler vardır. Bu nöbetler, yetişkin yaşa kadar ortaya çıkar. Ergenlik ve genç erişkinlik çağındaki otistik çocukların üçte biri en az iki epilepsi nöbeti geçirir. Çocukluk yaşlarında nöbetlerin yüzdesi daha yüksektir. En sık başlama yaşı ise buluğ çağıdır. Nöbetlerin varlığı, merkezi sinir sistemindeki örselenmeyi gösterir. Bebeklikte başlayan ‘bebeklik nöbeti’ olarak anılan nöbet türü de otistik belirtilere neden olur.
Rapin (l998),180 otistik çocuk ile bir araştırmada, %30 çocukta nöbet görüldüğünü, bunlardan % 11′ine epilepsi tanısı konulduğunu, %17′ sinin epilepsi tanısı olmadan nöbet geçirmiş olduğunu, geri kalan %5′ inde nöbetin uyarıldığını bildirmektedir.
Otistik çocuklarda her nöbet tipi görülebilir. Nöbeti olan çocuklardan uzun süreli uyku EEG’si yapılanlarda 3. ve 4. uyku aşamasında birçoğunun “belirsiz epilepsi” geçirdiği saptanmıştır.

4- Öğrenme sorunları
Otistik çocuklar bazı genel öğrenme sorunları sergilerler ve tipik olarak bir alanda gelişip başka bir alanda gerilik gösterebilirler. Otizmi olan çocuk bazı alanlarda, örneğin hafıza gücü ve müzikal yeti gerektiren alanlarda çok başarılı olabilirken, okuma, bisiklete binme gibi başka alanlarda başarısız olabilir. Otistik bir çocukta ek özür olarak ayrıca işitme ve görme özrü olabileceği, bedensel engelli birinde otizmin de var olabileceği unutulmamalıdır. Bekleme sorunları ve iyi programlanıp yapılandırılmamış bir zamanı geçirme konusunda zorlukları vardır. Öğrendiklerini genellemek için sürekli yönergeye gereksinim duyarlar. Motor yanıtları başlatmada gecikme olabilir. Başarılı oldukları alanlarda bazen kötü, kötü oldukları alanlarda ise bazen iyidirler. Bazılarında gelişmiş okuma yetisi vardır. Buna hiperleksi denir. Otistiklerin %10-20′sinin hiperleksik olduğu bilinir. Bu otistik çocuklar çok küçük yaşta, örneğin 2-3 yaşlarında kendi kendilerine okumayı öğrenirler ancak okuduklarından anlam çıkaramazlar. Ham bellek gerektiren veya uzak geçmişe ait bellek yetileri gerektiren işlerde başarılıdırlar.

5- Hiperaktivite
Dikkat kontrolünün tam gelişmemiş olduğu, özellikle zor gelen ya da zevk vermeyen durumlarda, dikkat üzerindeki denetimin iyice zayıfladığı durumların başında “hiperaktivite” gelir. Otizmli çocukların bazıları aşın hareketli olabildikleri gibi, bazıları hiperpasif denilecek ölçüde hareketsiz ve durgun olabilmektedir. Birçok otizmli çocukta hiperaktivite ile birlikte dikkat dağınıklığı da görülebilir. Otizmde de başlıca sorunun dikkati sağlayan sistemlerde olduğu sanılmaktadır. Hiperaktivite özellikle iki yaş civarındaki çocuklarda çok belirgindir. Bazı çocuklarda uzun süre devam eder ve başlıca sorunlardan biri olur. Aşırı aktif dönemleri zamanla hareketsiz etkinlik dönemleri izler. Bazen de sadece belli ortam ve durumlarda aşırı hareketlilik görülür.

6- Tikler
Tiklerin bazen “stereotipi” adı verilen tekrarlayıcı hareketlerden ayrılması zor olur. Tikler genellikle yüzde olur. Bazen de omuz silkme hareketi olarak görülebilir. Burun veya boğazını temizliyormuş gibi sesler çıkarabilirler. Tikler bazen kullanılan bazı ilaçların yan etkisi olarak da açığa çıkabilir.

7-Efektif Mutizm
Efektif mutizm çocuğun yaşına uygun ve normal bir dil gelişimi olmasına karşın çeşitli ortamlarda konuşmayı reddetmesi durumudur. Otizmle karşılaştırıldığında normal dil gelişimi olduğu halde çocuğun seçkili ortamlara göre konuşmayı reddetmesi, yineleyici davranışların olmaması ve sosyal iletişimin otizmde gözlenen oranda bozulmamasıdır.

8- Takıntı
Saplantı, kişinin isteği ve arzusu dışında gelen, kişide tedirginlik doğuran ve zihinden uzaklaştırılamayan ardı sıra tekrarlayan düşüncedir. Kişi bu düşünceleri zihinden uzaklaştırabilmek için çeşitli istem dışı tekrarlayan hareketler yapabilir. Buna “zorlantı” adı verilir. Otizmli çocuklarda da nesneleri bir düzene dizme, farklı renk ve şekildeki cisimleri gruplama, çeşitli anlamsız düşünceleri zihninden atamama gibi çeşitli saplantılar görülmektedir. Bunun yanı sıra, bazı nesnelere aşın bağlanma davranışı da otizmli çocuklarda göze çarpmaktadır. Bazen, aynı konuya ya da bir ayrıntıya takılırlar ve saatlerce bu konu hakkında konuşmak isteyebilirler. Sokak levhaları, araba plakaları, alfabe, sayılar, köprüler gibi birçok şey konu olabilir.

9- Korkular
Özel, uygunsuz korkuları olabilir. Bazen son derece tehlikeli bir durumda korkusuzca davranırlar. Çoğu kez de tamamen zararsız bir durumda aşın korku ve panik haline girerler. Bu durumun bazen geçmişe yaşanan bir olayla ilişkili olduğu görülür. Çocuk geçmiş olayın bir görüntüsünü ve bir anını duyguyla birlikte tekrar yaşar, yeni durumun o olayla ilgisiz olduğunu fark etmez.

10- Psikiyatrik Bozukluklar
Otizm başka ruh hastalıklarına yatkınlık sağlar. Yani otizmde eskiden bilinenlerin aksine başka psikiyatrik hastalıklara yakalanma olasılığı sıktır. Depresyon, mani, obsesif-kompulsif nevroz, panik atak sık görülür. Bu sorunlar ergenlik çağı ile birlikte daha belirginleşmektedir. Seyrek olarak otistiklerde daha sonra şizofreninin geliştiği görülür. Ama otizm ve şizofreni temelde birbirinden farklı hastalıklardır.

11- Yeme Sorunları
Katı yiyecekleri reddedebilirler, çiğnemeyebilir, çok seçici yiyebilirler, nadiren aşın yiyebilirler. Yararlı yiyeceklere tutkun olmaları beklenmez. Buna karşın çerez, cips gibi şeylere bayılırlar. PİCA denilen, yenilmez şeyleri bazen dışkılarını yeme görülebilir.
Otizmin temel bir özelliği olan yeniye direnç gösterme yiyecekler için de geçerlidir ve yediklerini çeşitlendirmek uzun süre olanaksız olur. Tat konusundaki hassasiyetleri o kadar çoktur ki içtikleri suya veya yedikleri gıdaya karıştırılacak en küçük bir maddeyi bile fark ederek yemekten vazgeçebilirler. Çocukların yeme sorunları sebat ederse uğraşmak gerekebilir. Ancak çocukların duygusal bağla bağlı olan anneler için hele de bizim kültürümüzde mücadele etmek çok zordur. Yapılacak işlerden biri yemek zamanları dışında yemesi istenmeden önce çocuğa sırasıyla yiyeceklerin gösterilip tanıtılmasıdır. Çocuğun o yiyeceği eline alması incelemesi istenebilir. Ağzına götürmesi, tatması vb. teşvik edilebilir. Ama kesinlikle yemesi istenmez veya ima edilemez. Yani onun için panik yaratan duruma dereceli olarak alışması beklenmelidir.

12- Uyku Bozuklukları
Otistiklerde uyku sorunları çok olur. Sık uyanma, uyandıktan sonra durdurulamayan ağlama nöbetleri, geç yatma veya geç kalkma veya gibi sorunlarla karşılaşırlar. Geç yatıp çok erken kalkma veya sürekli anneyle yatmak isteme gibi değişik sorunlar görülebilir.

13- Duyu Sorunları
Çeşitli duyu sorunları görülür. Otizmi olan çocuklar bir veya birkaç duyudan (tat, dokunma, işitme, görme gibi) gelen uyanlara karşı bir tepki verebilirler veya tepkisiz kalabilirler, örneğin bir çalar saatin yumuşak sesinden dehşete kapılabilir fakat bir araba kornasının sesinden hiç rahatsızlık duymayabilirler. Bazı otistik çocuklar ve erişkinler ağrıya karşı ileri derecede duyarsız yani acıya karşı çok dayanıklı olabilirler. Çok kuvvetli bir ışığa uzun süre gözlerini dikip kalabilir ya da çok hafif bir sesi saatlerce dinleyebilirler. Hareket eden, dönen ve parlak nesnelere uzun süre bakabilirler. Bazen ışıkla karşılaştıklarında gözlerini kapatırlar. Bazen kulaklarını tıkarlar. Bazen dokunmayı bazen dokunulmayı severler. Bazen de her iki durumdan da ileri derecede kaçınırlar.
Derin duyu sistemi; eklem, kas ve beden farklılığım kapsar. Otizmli çocuklar, genellikle büyük kas ve küçük kas becerilerinde yetersizlik yaşarlar. Bu beceriler derin duyu sistemi içine giren bozukluklardır. Otistik çocukların birçoğu, bedenlerinin uzayda nerede olduğunu bilmezler. Buna bağlı olarak, bir tramplen üzerinde zıplamayı ya da salıncakta sallanmayı rahatlatıcı bulabilirler. Otizmli birçok çocuk, becerileri ve davranışları günlük hayatlarına genellemede zorlanırlar.

14- Öfke Nöbetleri
Öfke nöbetleri, otizmli çocukların çoğunda iki-beş yaş arasında belirginleşmektedir. Küçük otistik çocuklar istediklerini ifade edemedikleri için, kendini anlatmanın verdiği zorlukla çoğunlukla öfke nöbeti geçirirler. Nöbet, çocuğun bir isteğinin yapılmaması ya da ortamda istemediği bir durumun oluşmasıyla açığa çıkabilir. Bazen öfke nöbetleri nedensiz ya da çok önemsiz görünen bir olaydan dolayı açığa çıkar. Çocuklar büyüdüklerinde öfke nöbetlerinin kontrol edilmesi daha güç olabilir. Çocuğun fiziksel gücündeki artış, onlara bakan ve eğitimleri ile ilgilenen kişiler için tehlike yaratabilir. Bazen periyodik olarak her gün aynı saatlerde gelebilir ve ne yapılırsa yapılsın teskin edilmesi söz konusu olmayabilir. Kararlı ve akılcı davranışlarla öfke nöbetleri önlenebilir veya sıklığı-şiddeti azaltılabilir. Sık öfke nöbetlerinde EEG yaptırılması gerekebilir.

15- Saldırganlık
Bazı otistiklerde saldırganlık belirgin bir davranış olabilir. Bu saldırganlık genelde aile yakınlarına ve kardeşlerine vurma, saç çekme şeklinde olabilir. Genellikle bir nedeni vardır. En çok görülen davranış problemlerinden biri de, kendisine zarar verici davranışlardır. Bu tip davranışlar; genellikle çocuğun kızdığı, endişelendiği ya da başarısız olduğu zamanlarda ortaya çıkmaktadır. Böylesi bir gerilimin çocukların ilişkilerini bozması, çevresindekileri çaresiz bırakması hatta korkutması da kaçınılmazdır. Ayrıca bu davranışlar otistik çocuğun öğrenme yaşantılarını da olumsuz etkileyecektir.

16- Motivasyon ve Dikkat Problemleri
Otizmli çocuklarda motivasyon problemleri sıklıkla görülür. Bu çocukların öğrenmeye motive olma ile ilgili problemleri akademik ve sosyal yetersizliklerden kaynaklanmaktadır. Otizmli çocuklarda, motivasyon problemlerinin yanı sıra dikkat ile ilgili problemler de vardır. Özellikle kendini uyarıcı davranışlara yöneldiklerinde, dikkatlerini bir noktada toplamaları oldukça güç olmaktadır. Dikkat sürelerinin yetersizliği ve dikkat dağınıklığı, yetersiz motivasyon ile yakından ilişkilidir. Dikkat problemi olan çocuklar, küçük bir detayı fark edebilirken, bütünü kavramakta zorlanabilirler. Bu çocukların dikkati aşırı seçicidir. Aşın seçiciliğin diğer bir örneğini ipuçlarının kullanımında yaşanan zorluklarda görürüz. Bu çocuklar karşılarındaki kişinin ifade etmek istedikleri görsel ve işitsel ipuçlarını anlamakta güçlük çekebilirler. Kişilerin yüz ifadelerini, jest ve mimiklerini anlamakla ilgili güçlükler yaşayabilirler.

17- Kendini Uyarıcı Davranışlara Yönelme
Otizmli çocukların çoğunda, tekrarlayıcı stereotipik davranışlar vücudu döndürme, sallanma, el çırpma, başını sallama, nesnelere hafif vurma ve çevirme, ışığa gözünü dikip bakma ve sürekli aynı şeyleri tekrar etme gibi vardır. Bu hareketlerin içinde bulundukları koşullardan bağımsız yaparlar ve başkalarının varlığında da bunlardan vazgeçmezler. Bu tür davranışların nedeni tam bilinmemektedir. Ancak sıkıntının arttığı durumlarda çoğalmakta bazen de neşe ve sevincin ifadesi olarak yorumlanmaktadır. Stereotipiler zekâ düzeyi düşük otistiklerde daha sıktır. Bazı otistiklerde görülmeyebilir, bazılarında da yaşla azalır. Eğitimle azalabilir ama yoğun stereotipi, eğitimin yapılmasına da engel olur ve bazen ilaçlı müdahale gerekebilir.

18- Diş Gıcırdatma (Bruksizm)
Uyurken diş gıcırdatma üç- on yedi yaş arası çocukların % 15′inde görülmektedir. Diş gıcırdatmanın kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bunaltı ve sıkıntı sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. Otizmli çocukların büyük bir bölümünde diş gıcırdatma bazen geçici, bazen de devam eden bir özellik gösterebilir.

7.      OTİZM AİLESİ (YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK)

Yaygın gelişimsel bozukluk, birden fazla bozukluğu içeren genel bir tanı grubu olup erken çocukluk döneminde başlayan sosyal etkileşim, dil gelişimi ve davranış alanlarında yetersizliklere sahip olma durumudur. Davranış sorunları, yineleyici, sınırlı ilgi ve davranışları kapsamaktadır. Bu durumlar gelişimin birçok alanını etkileyerek kalıcı ve süreğen işlev bozukluklarına yol açarlar. 1980 öncesinde Amerikan Psikiyatri Birliğinin sınıflandırmasında yaygın gelişimsel bozukluklar çocukluk şizofrenisinin bir alt tipi olarak sınıflandırılmaktaydı. Amerikan Psikiyatri Birliği, 1994 yılında yaygın gelişimsel bozuklukları beş bozukluktan oluşan bir grup olarak sınıflandırmıştır.

Bunlar;

1. Otizm

2. Rett Sendromu

3. Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu

4. Asperger Bozukluğu

5. Başka Türlü Adlandırılmayan Yaygın Gelişimsel Bozukluk (Atipik Otizm)’ tur .

Yaygın Gelişimsel Bozukluk

?

Otizm

Asperger

Rett Sendromu

YGB-Tanımlanamayan

Disintegratif Çocukluk Bozukluğu

ÖZELLİKLER	ASPERGER SENDROMU	YÜKSEK FONKSİYONLU OTİZM
Motor beceriler	• Gecikmiş motor yetilerin olması  • Motor beceriksizliğin olması • Garip duruş ve esnek olmayan yürüyüşün olması • Görsel-motor koordinasyon bozukluklarının olması	• Motor gelişimde gecikmenin çok fazla tanımlanmaması • Motor fonksiyonların göreceli olarak daha iyi olması
Dil becerileri	Genellikle dilin gelişiminde gecikmenin olmaması, konuşmanın akıcı olması • Artmış gereksiz söz kullanımının ve uzun süren monologlara girmenin olması. Tonlama ve ezgi, otizmdeki kadar monoton ve tek düze olmasa da konuşmada bürün bilimsel hataların olması. Konuşmada teğet geçme ve ayrıntılamanın sıklıkla görülmesi. Konuşulan konuyu değiştirmede ve sonuca varmada güçlüğün ve tek taraflı konuşmanın olması	• Dil gelişiminde belirgin gecikmenin olması ve dilin iletişim fonksiyonunun kazanmaması. Dil fonksiyonlarının sapmanın daha fazla olması. Yaşamın erken dönemlerinde bıngıldamaların olması tonlama ve ezginin monotonik ve tek düze olması. Ekolalinin olması. Zamirlerin yanlış kullanımının olması. Tekrar edici konuşmaların olması. Artikülasyonda sözcük ve ses çıkarmada eksiklerin olması.
Bilişsel işlevler	• Bilişsel gecikmenin genellikle olmaması Yaşa uygun bilişsel işlevselliğinin olması. Sözel zekâ bölümünün performans zekâ bölümünden yüksek olması Sözel yargılamada sözel bellekte işitsel algıda başarılı olması. Uzaysal işlevlerin göreceli olarak daha kötü olması.	• Performans ZB>sözel ZB olması • Uzaysal becerilerin göreceli olarak daha iyi olması
Sosyal etkileşimde nitel bozulma	• Daha hafif düzeyde olması Sıklıkla erken çocukluk döneminden beri sevgilerini ve ilgilerini paylaşabilmeleri • Arkadaşlık yapmaya ve insanlarla tanışmaya daha ilgili olmaları Sosyal ilişkilerde duyarsızlık, biçimsellik kurallar, sosyal adetler, diğer kişilerin duygusal ifadelerine aldırmamaları Diğer kişilerle konuştukları konuların sıklıkla ilgi duydukları alanlar olması •Sosyal ilişkilerde beceriksizliğin olması	• Daha ileri düzeyde olması • Erken çocukluk öykülerinde annelerine başka çocuklara, yetişkinlere duyarsızlık gösterilmesi ve başka kişilerden hoşlanmamalar • İlgisiz, içe çekilmiş ve diğer insanların farkında değilmiş gibi davranmaları
Davranış, ilgi ve etkinlikler	Bir çok alanda duyarsızlık var iken sınırlı ilgi örüntüsü ile sürekli uğraşmanın belirgin olması • İzole becerilerde hipertrofik gelişmenin olması	• Aynılıkta ısrarcılığın daha belirgin olması • Hayali oyun oynamamaları • Daha fazla motor stereotipi göstermeleri • Acayip, olağan dışı olarak nesnelerle Uğraşmaları

Otizmle beraber fark edilebilen bazı nadir yetenekler de olabilmektedir. Bu yeteneklere sahip otizmli bireyler otizmlilerin toplamının %2’sini oluşturmaktadır. Asperger ve yüksek işlevli otizmden etkilenmiş olan bu çocukların olası güçlü yanları:

Ø  Somut şeyleri, kuralları ve dizilişleri anlama yeteneği

Ø  Sağlam uzun süreli hafıza

Ø  Matematik becerileri

Ø  Bilgisayar yetenekleri

Ø  Müzik yetenekleri

Ø  Artistik yetenekleri

Ø  Görsel biçimde düşünme yetenekleri

Ø  Yazılı dilini erken dönemde çözebilme yetenekleri

Ø  Dürüstlük

Ø  Aşırı derecede odaklanabilme yetenekleri

Ø  Mükemmel yön yetenekleri(ilgi otistik çocukları koruma derneği.)

---

[1]